Szybka i skuteczna pomoc dla ofiar przemocy domowej – nowe regulacje

19 maja 2020 r., Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 30 kwietnia 2020 r., o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U 2020 poz. 956). Ustawa wejdzie w życie po upływie 6 miesięcy od dnia jej ogłoszenia.

Na mocy uchwalonej ustawy wprowadzono nowe środki pozwalające na szybką izolację osoby podejrzanej o stosowanie przemocy domowej w sytuacjach, gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników.

Celem przedmiotowej ustawy jest według ustawodawcy: „wprowadzenie do porządku prawnego kompleksowych rozwiązań dotyczących szybkiego izolowania osoby dotkniętej przemocą od osoby stosującej przemoc, w sytuacjach gdy stwarza ona zagrożenie dla życia lub zdrowia domowników”.

Ustawodawca słusznie doszedł do wniosku, iż na gruncie dotychczas obowiązującego stanu prawnego regulacje nie zapewniały ofiarom przemocy domowej skutecznej i efektywnej ochrony. Wręcz przeciwnie, były one z korzyścią dla ich oprawców. Miało to miejsce szczególnie w sytuacji, gdy nie toczyło się postępowanie karne w związku z przemocą w rodzinie. Co więcej w wielu przypadkach osoby, wobec których stosowano przemoc domową musiały nagle opuszczać mieszkanie, by chronić swoje życie i zdrowie. Zatem ofiary przemocy domowej były niejako podwójnie krzywdzone. Natomiast nowe rozwiązania pozwolą na szybkie i sprawne odseparowanie ofiary przemocy domowej od osoby stosującej przemoc, lecz to druga będzie zmuszona do przymusowej eksmisji bez względu na to czy będzie miała dokąd się wyprowadzić czy tez nie. Policjant wskaże placówki zapewniające miejsca noclegowe, np. schronisko dla bezdomnych.

W ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. –Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2019 r. poz. 1460, z późn. zm.) dodano dział Ia, który w swojej treści przewiduje tryb postępowania  w sprawach o zobowiązanie osoby stosującej przemoc do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia oraz zakazanie zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Stosownie do art. 560 ⁷ §  1 k.p.c. sąd wydając przedmiotowe postanowienie w stosunku do osoby stosującej przemoc w rodzinie wskazuje obszar lub odległość od wspólnie zajmowanego mieszkania, którą osoba stosująca przemoc w rodzinie jest obowiązana zachować. Niniejsze postanowienie zgodnie z §  2 art. 560 ⁷ k.p.c. –

jest skuteczne i wykonalne z chwilą ogłoszenia. Sąd może je zmienić lub uchylić w razie zmiany okoliczności, nawet gdy jest prawomocne. Ponadto wprowadzono unormowania, które umożliwią sądowi wydanie szczególnego rodzaju postanowienia o zabezpieczeniu oraz doręczanie orzeczeń sądu i pism sądowych przez Policję lub Żandarmerię Wojskową.

Oprócz powyższego w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2020 r. poz. 360) wprowadzono art. 15aa., na mocy którego policjant ma prawo wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą, nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakaz zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Nakaz lub zakaz są natychmiast wykonalne. Mogą być stosowane łącznie.

Zgodnie z art. 15ab. ust. 1 ustawy o Policji policjant wydaje nakaz lub zakaz:

1) podczas interwencji podjętej we wspólnie zajmowanym mieszkaniu lub jego bezpośrednim otoczeniu lub

2) w związku z powzięciem informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie, w szczególności zgłoszenia przez:

a) osobę dotkniętą przemocą w rodzinie lub

b) kuratora sądowego lub pracownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, w związku z wykonywaniem ustawowych obowiązków.

Na zastosowany środek przysługuje zażalenie.

Analogiczne uprawnienia otrzymała również Żandarmeria Wojskowa. Na marginesie uprawnienia zarówno Policji, jak i Żandarmerii Wojskowej w  ww. zakresie poddawane są kontroli sądu.

W związku z powyższym w ustawie z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2019 r. poz. 821 i 1238) na mocy komentowanej ustawy dodano art. 66b. Przepis ten w swoim brzmieniu przewiduje sankcję karną za niezastosowanie się do wydanego nakazu lub zakazu oraz do orzeczonego postanowienia Sądu o zobowiązaniu osoby stosującej przemoc w rodzinie do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazaniu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia, jak również postanowienia Sądu o zabezpieczeniu – grozi kara aresztu, ograniczenia wolności, bądź grzywny.

W sytuacji przemocy w rodzinie kluczową rolę odgrywa szybka izolacja osoby stosującej przemoc od osoby, której zadawana jest przemoc. Jest to najskuteczniejszy środek ochrony dla osób pokrzywdzonych, który będzie można zdaje się realizować za pomocą kompleksowych rozwiązań wprowadzonych analizowaną ustawą z poszanowaniem praw każdej ze stron.

Autor:
Aleksandra Nowrotek
Aneta Kruk