Oszustwo podatkowe a karuzela VAT

Czym jest karuzela VAT?

Oszustwem podatkowym nazywane jest działanie, mające na celu uchylenie się od obowiązków podatkowych (najczęściej uiszczenia całości lub części podatku) poprzez wykorzystanie do tego bezprawnych działań czy praktyk.

Na gruncie polskiej ustawy Kodeks karny skarbowy istotą takiego zachowania będzie wprowadzenie organu podatkowego w błąd poprzez niezgodne z rzeczywistością przedstawienie bądź zatajenie okoliczności mających wpływ na wysokość podatku.

W zakresie podatku od towarów i usług VAT z przestępnym działaniem będziemy mieli do czynienia na przykład poprzez wystawianie nierzeczywistych faktur, nieujawnianie towaru lub przedmiotu podlegającego opodatkowaniu, stosowaniu zaniżonych stawek towarów czy też innych metod zmierzających do uniknięcia opodatkowania.

Z kolei karuzela VAT nie została zdefiniowana ze względu na to, że może przybierać różne formy, jednak generalnie karuzelą VAT będziemy nazywać oszustwo podatkowe (carousel fraud), które w swym mechanizmie wykorzystuje schemat opodatkowania podatkiem od towarów i usług – VAT.

Przestępczy proceder karuzeli VAT wiąże się często z popełnianiem innego typu przestępstw gospodarczych, np. praniem pieniędzy.

Jak działa karuzela VAT i kto w niej uczestniczy?

Karuzela VAT polega na stworzeniu konstrukcji działania, którą będą stosowali uczestnicy procederu. Konstrukcja/schemat tworzony jest w celu ukrycia dokonania zabronionego czynu popełnianego przy użyciu różnych metod związanych z obrotem towarem, a pozwalającym na wykazywaniu podatku należnego przez sprzedawcę, jak również możliwości odliczenia zobowiązania podatkowego przez nabywcę jako podatku naliczonego (w oparciu o uzyskaną FV z tytułu sprzedaży).

Celem karuzeli VAT jest uzyskanie w sposób bezprawny korzyści w zakresie wskazanego podatku VAT.

Uczestnikami będą podmioty gospodarcze, które tworzą łańcuch poszczególnych transakcji (dostaw towarów), wykorzystując przy tym legalne mechanizmy, tak by towar będący przedmiotem tego obrotu powrócił do podatnika, a następnie by ponownie do tego niego został wprowadzony. W całym łańcuchu podmiotów gospodarczych biorących udział w karuzeli VAT, nie wszystkie podmioty mogą być elementem układanki. Zdarza się, że tylko niektóre z nich będą dokonywały działań zmierzających do uszczuplania czy uchylania się od zapłaty podatku VAT, a niektóre z podmiotów mogą w sposób nieświadomy być uczestnikami przestępnego procederu.

W składzie osobowym karuzeli uczestniczy zazwyczaj kilka różnych podmiotów, najczęściej działających na arenie międzynarodowej. W związku z tym i przepływ towarami będzie transgraniczny. Cechą, która dodatkowo charakteryzuje ten obrót jest to, iż jest on zamknięty bowiem pomiędzy tymi samymi uczestnikami (podmiotami gospodarczymi). Obrót może mieć także dwie postaci, tj. odbywać się rzeczywiście (towar lub usługa istnieją) lub odbywać się pozornie, tj. wyłącznie na papierze.

Wspólny system podatku VAT, podatnik VAT

Transgraniczny charakter przestępczego mechanizmu karuzeli VAT wynika z okoliczności istnienia powszechnego i wspólnego systemu podatkowego VAT. Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. ustanowiła ten wspólny system podatku od wartości dodanej (VAT). 

Zasada wspólnego systemu VAT polega na zastosowaniu do towarów i usług ogólnego podatku konsumpcyjnego dokładnie proporcjonalnego do ceny towarów i usług, niezależnie od liczby transakcji, które mają miejsce w procesie produkcji i dystrybucji poprzedzającym etap obciążenia tym podatkiem.

VAT, obliczony od ceny towaru lub usługi według stawki, która ma zastosowanie do takiego towaru lub usługi, jest wymagalny od każdej transakcji, po odjęciu kwoty podatku poniesionego bezpośrednio w różnych składnikach kosztów.

Wspólny system VAT stosuje się aż do etapu sprzedaży detalicznej włącznie.

Jednocześnie wskazać jeszcze należy, że zgodnie z treścią Artykułu 9 Dyrektywy w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej – Podatnikiem jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Istnieje swoboda przepływu towarów i usług pomiędzy państwami członkowskimi Unii Europejskiej. Wraz ze stworzeniem swobodnego przepływu towarów oraz zorganizowaniem wspólnego rynku pojawiły się problemy związane z opodatkowaniem towarów wędrujących z jednego kraju wspólnoty do drugiego.

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów jest dostawą (wywozem) towarów z terytorium Polski na terytorium państwa członkowskiego UE.

Zgodnie z unijną zasadą WDT można zastosować zerowy podatek VAT od wskazanej dostawy transgranicznej, przy spełnieniu odpowiednich ku temu wymogów wynikających z przepisów ustawy o VAT.

Wspomniana zasada swobodnego przepływu towarów z jednoczesnym odformalizowaniem kontroli granicznych i zasad administracyjnych spowodowały wzrost liczby popełnianych przestępstw na tle gospodarczym, w tym przestępstw związanych z karuzelami VAT.

Mechanizm karuzeli podatkowej.

W łańcuchu karuzeli uczestniczy wiele przedsiębiorstw (od kilku do nawet kilkudziesięciu) o skomplikowanych strukturach. Bardziej skomplikowane mechanizmy karuzeli obejmują znikających podatników, obieg pustych faktur VAT, udział brokera, buforu czy osób tzw. słupów.

NA PRZYKŁAD

Podmiot gospodarczy pochodzący z jednego z krajów Unii Europejskiej dokonuje zakupu towarów w jednym z państw członkowskich UE bez podatku VAT (VAT 0%). Następnie ten sam towar zostaje sprzedany nabywcy w innym kraju członkowskim już z naliczonym krajowym podatkiem VAT.  Następnie podmiot, który nabywa towar przeznacza go do dalszej sprzedaży kolejnemu podmiotowi deklarując podatek VAT, jednak faktycznie nie odprowadza go do kasy urzędu skarbowego. Na kolejnym odcinku drogi, jako ten następny nabywca, najczęściej pojawia się uczciwa, często też nieświadoma procederu firma, która z uwagi na okazyjną cenę towaru chciała go nabyć. W efekcie tego łańcuchowego zabiegu, towar ten jest sprzedawany w cenie niższej od ceny obowiązującej standardowo na rynku albo staje się on kolejny raz towarem eksportowanym poza granice kraju (najczęściej do innego kraju UE) z kolejnym użyciem zerowej stawki podatku VAT.

Uczestnicy karuzeli.

Podmiot wiodący

Jest nim podmiot nabywający towar z kraju członkowskiego A, który następnie dokonuje dostawy tych towarów do kraju członkowskiego B w oparciu o zerowy VAT. Organizator posiadający finanse na prowadzenie działalności gospodarczej. Prowadzona przez podmiot wiodący działalność gospodarcza wykazuje się prowadzeniem rzetelnej księgowości i rozliczeń, a także wykazuje się składaniem deklaracji podatkowych.

Znikający podatnik – słup

W łańcuchu dostaw to właśnie ten podmiot dokonuje wewnętrznej dostawy tych towarów lub usług do kolejnego przedsiębiorcy C, czym przyczynia się w sposób znaczny do generowania zysków z procederu. Jest podmiotem, który nalicza VAT, a następnie znika i nie odprowadza przy tym należnego podatku VAT lub nie przedstawia rzetelnych faktur. Zazwyczaj jest to podmiot zarejestrowany na potrzeby podatku VAT jako podatnik czynny, a jeżeli podmiot ten wystawi faktury umożliwiają odliczenie przez nabywcę podatku naliczonego. Jak już wskazano finalnie podmiot znika, ale w taki sposób, że trudno organom Skarbu Państwa wykryć kto tym podmiotem był.

Bufor

Podmiot, który w łańcuchu procederu jest podmiotem pośredniczącym w obrocie krajowym. Najpierw towar lub usługę nabywa a następnie zajmuje się sprzedażą tych towarów lub usług z naliczeniem marży. Jego rolą jest utrudnienie wykrycia vatowskiego zabiegu z uwagi na wywieranie wrażenia rzetelności podejmowanych przez niego działań. Zazwyczaj jest to etap pomiędzy znikającym podatnikiem a podmiotem czerpiącym zyski z procederu. Zdarzają się sytuacje, że bufor nie jest świadomy uczestnictwa w bezprawnych działaniach, a mimo to stanowi ważny ich element.

Broker

Podmiot, który w łańcuchu karuzeli nabywa towar lub usługę od podmiotu buforowego (w ramach usługi z naliczeniem podatku VAT). W następnym ruchu dokonuje dostawy do innego kraju członkowskiego z użyciem WDT, najczęściej z powrotem do spółki wiodącej bądź stara się o eksport towaru do jednego z krajów niewchodzących w skład krajów członkowskich – państwa trzeciego. Broker również jawi się często jako rzetelny podmiotem gospodarczym. Skutkiem sprzedaży przez niego towarów w ramach WDT i zastosowaniu VAT 0 %, broker może ubiegać się o zwrot nadwyżki naliczonego podatku VAT (zwrot VAT, zwrot podatku) lub dokonać odliczenia podatku VAT od innych transakcji. Niniejsze stanowi wyłudzenie, bowiem wygenerowana nadwyżka stanowi niezapłacony przez znikającego podatnika podatek. 

Towary wykorzystywane w wyłudzeniach podatku VAT

W przypadku działalności podmiotów uczestniczących w wyłudzaniu podatku VAT (karuzeli vatovskiej) istotnym jest zwiększenie wiarygodności w zakresie obrotu towarem lub usługą. W związku z tym towar lub usługa często są rzeczywiste. Zdarza się jednak, że dla stworzenia przestępnego procederu podmiotom go realizującym istnienie towaru lub wykonanie usługi jest zbędne. 

Jeśli zaś chodzi o rodzaj towaru używanego do popełnienia opisywanego przestępstwa, to nie ma żadnych ograniczeń. Przedmiotem wykorzystanym do popełnienia przestępstwa mogą być towary określone co do gatunku, a jak pokazuje praktyka, mogą być nim także produkty niematerialne, np. specjalne certyfikaty. 

Co grozi za udział w karuzeli podatkowej?

Karuzela VAT obejmuje kilka typów czynów zabronionych, których popełnienie jest karane przez polskie prawo karne, między innymi obejmuje fałszerstwo materialne faktur, fałszerstwo intelektualne faktur, fałszerstwo faktur z kwotą należności przekraczającą 10 mln zł – tzw. zbrodnia vatowska.

Art. 270a k.k.

Art. 271a k.k.

§1 „Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8″ oraz

§2 „Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od lat 3 do 20″.

Art. 277 a k.k.

Za zbrodnię vatowską grozi kara do 25 lat pozbawienia wolności

„Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od lat 5 do 25″.

Kara grzywny

W razie skazania za przestępstwo określone w art. 270a § 1 lub 2, art. 271a § 1 lub 2 albo art. 277a § 1, grzywnę orzeczoną obok kary pozbawienia wolności można wymierzyć w wysokości do 3000 stawek dziennych.

Autor:

Oliwia Babiarz